Đề bài: Cảm nhận về 4 dòng đầu bài thơ “Tống biệt” của Thâm Tâm
Thâm Tâm (1917-1950) là một trong những gương mặt thơ tiêu biểu của thời kỳ tiền chiến. Ông xuất hiện trong Thi nhân Việt Nam của Hoài Thanh với bài thơ Tống biệt. Nó như phiến đá hoa cương khắc tên nhà thơ, tôn vinh một nhà thơ bất tử trường tồn cùng năm tháng. Trong cuốn “Thơ với lời bình”, Vũ Quần Phương viết: “Nếu chọn mười bài thơ hay của thời Thơ mới, nhất định sẽ có bài Tống biệt.
Thâm Tâm chỉ để lại khoảng 20 bài thơ. Bài “Tạm biệt” được ông viết năm 1940. Bài thơ nói về một cuộc chia tay, về nỗi lòng của người ra đi trong cuộc chia tay đó. “Tiễn biệt” là bài tiễn đưa người đi, tiễn đưa người đi. Thơ xưa, đặc biệt là Đường Thi nói về chủ đề chia tay khá nhiều. Thi nhân Việt Nam… cũng có những “hành khúc” nổi tiếng về tiễn biệt, vĩnh biệt.
Bài tập này của Thâm Tâm được viết theo thể bảy chữ vừa kế thừa vừa cách tân, có nội dung khá mới và nét đẹp nghệ thuật độc đáo. Một giai điệu bao la tràn ngập toàn bộ bài tập. Nhận xét, bình luận về “Tống biệt”, nhà văn Hoài Thanh viết: “Nó đã làm sống lại không khí đặc sắc của nhiều bài thơ cổ… nhưng vẫn phảng phất chút u sầu khó hiểu của thời cuộc”.
Người đi xa được nhắc đến trong thơ là “khách”, bỏ thói thường nữ, ôm chí lớn lên đường. Đoạn thơ đã thể hiện tình cảm yêu mến, ngưỡng mộ và kính trọng người đã đi xa vì nghĩa lớn.
Bốn câu thơ đầu diễn tả nỗi lòng xao xuyến của người đi – người ra đi – trong cảnh chia tay:
“Đưa người không qua sông,
Sao trong lòng có tiếng sóng
Bóng chiều không ấm không vàng
Đầy hoàng hôn trong mắt?”
Về kết cấu, giọng điệu, giọng thơ, hình ảnh… của bốn câu thơ này đều rất đặc sắc và ấn tượng. Câu 2 và câu 4 là hai câu hỏi tu từ, đặt song song, đối đáp với nhau: “Sao trong lòng có tiếng sóng”. và “Mắt trong đầy sao hoàng hôn?”‘. Câu thơ đầu đầy âm điệu, gợi cảm giác bùi ngùi, khắc khoải: “Đưa người chẳng đưa người qua sông”. Nhà thơ như đang nói với chính mình. Nhân vật trữ tình dường như bị chia cắt hai ngôn ngữ và cảm xúc. Câu thứ hai bỗng nói đến bốn thanh như cộng hưởng với tiếng sóng vỗ vào lòng người gửi: “Sao trong lòng có tiếng sóng?”.
Bến đò, dòng sông và cảnh hoàng hôn được nhà thơ lấy làm biểu tượng, chứng nhân của nỗi buồn chia ly và đã viết nên những vần thơ tuyệt vời về tình bạn thủy chung trong đời:
“Bạn có tầm nhìn phàm trần về những bức tranh tường vô tận,
Duyên Trường Giang Thiên Lưu”.
(Hoàng Hạc Sảnh tiễn Mạnh Hạo Nhiên đi Quảng Lăng)
“Nước sông trắng mây vàng,
Kẻ đi người ở, nỗi buồn bên sông”.
(Dịch thơ Đỗ Phủ – Tản Đà)
“Ban ngày tiếng sáo buồn,
Anh đi nhà ga, tôi trông đường Tần.”
(Bản dịch của Trinh Cốc – Ngô Tất Tố)
Trong bài “Tiễn biệt” của Thâm Tâm, cuộc chia tay được nhắc đến không diễn ra trên một bến đò, một dòng sông nhưng vẫn còn “tiếng sóng trong lòng em”, không tiễn anh vào hoàng hôn mà vẫn “”đầy hoàng hôn trong mắt trong?”. Nỗi buồn chia ly dường như được nhân lên trong sâu thẳm lòng người, lan tỏa vô tận trong không gian và thời gian. Sóng của nỗi nhớ nhung như trào dâng, vỗ về lòng kẻ đi xa, kẻ ở. ở lại.Và trong đôi mắt trong xanh của khách như chứa “đầy hoàng hôn” còn nhiều dấu ấn của nỗi nhớ.
Hai câu thơ trên liên kết với hai chữ li khách ở khổ thơ tiếp theo, gợi cho ta nhớ đến một người đi xa, tuy không qua sông Dịch Thủy như Kinh Kha năm xưa, cũng không có thái tử Đan. để tiễn anh ấy, nhưng với một bức ảnh của anh ấy. hình ảnh “tiếng sóng trong lòng”, ta còn cảm nhận được cái lạnh của gió và sóng. Thơ đượm một nỗi buồn mênh mang, triền miên, vô tận. Sóng cứ dâng cao vỗ vào lòng người tiễn đưa người thân ra đi.
Câu thơ mang phong vị cổ kính, bi tráng và kín đáo vì sử dụng điển tích. Cách diễn đạt, cách nói rất mới, đúng chất thơ lãng mạn tiền chiến. Mới ở cách đặt câu hỏi và mới ở “tiếng sóng trong lòng”. Âm thanh đó chính là tâm trạng của người gửi:
“Đưa người không qua sông,
Tại sao trong lòng lại có tiếng nói?”
Hai câu 3, 4 thể hiện nỗi lòng của người đi xa. Dù người khách ra đi với một quyết tâm phi thường “Nhớ chưa về tay trắng”, và “Ba năm mẹ không mong”, dù bao kỉ niệm,.., dồn nén, giấu kín trong lòng, nhưng vẫn hé lộ trong ánh mắt Trong:
“Bóng chiều không ấm, cũng không vàng
Đầy hoàng hôn trong mắt?”.
Thơ xưa thường dùng ngoại cảnh để bộc lộ tâm trạng bằng phương thức biểu đạt. Thâm Tâm cũng mượn ngoại cảnh mà dung tục; nhưng có thêm chi tiết về thời gian, dành thời gian để bộc lộ cảm xúc: “Bóng không đổ, vàng không đổ”. Nơi chia tay không có bến sông, thời điểm chia tay không phải là ngày tàn, chỉ diễn ra ở một nơi bình thường, vào một buổi chiều bình thường như bao buổi chiều khác, bầu trời “không nắng không vàng”. nhưng người sắp đi thì “đầy hoàng hôn trong mắt trong”. Màu hoàng hôn đong đầy trong mắt trong là màu của những suy nghĩ, màu của sự chia ly: buồn và lo. Đi vì đại nghĩa: một đi không trở lại (tay không). Một gia đình éo le: mẹ già, hai chị gái và “cô em gái ngây thơ với đôi mắt xanh”. Ai đi rồi cũng phải ngậm ngùi tiếc thương và luyến tiếc. Lý khách không đá. Nhưng anh cũng không phải là người bình thường, có chí lớn và quyết tâm lên đường. Từ “đầy” diễn tả độ sâu, rộng, dài của nỗi buồn dâng lên trong lòng chia ly. Hai từ “trong” là từ đồng âm nhưng khác nghĩa. Từ “ở” đứng trước chỉ nội dung, từ “ở” cuối câu gợi tả ánh mắt của người khách trên đường đi, một chàng trai có dáng vẻ trẻ trung, mang nhiều khát vọng bay cao, bay xa, một quyết tâm sắt đá không gì lay chuyển được!
Bài thơ “Sao đầy hoàng hôn trong mắt trong?” cho thấy ngòi bút của Thâm Tâm rất tinh tế trong việc thể hiện cảm xúc, tâm trạng của “li khách”. Ở hai khổ thơ tiếp theo, tác giả nói rõ nỗi lòng “chia ly”:
Tôi biết một người buồn ngày hôm qua…”.
“Tôi biết một người đã buồn sáng nay…”
Những câu thơ này đã tạo nên tính hệ thống của ngôn ngữ thơ. Và đó chính là một trong những yếu tố, tính chất tạo nên vẻ đẹp của ngôn ngữ văn học, đưa bài thơ “Tống biệt” lên hàng đầu trong phong trào Thơ mới (1932-1941).
Cuộc chia ly được nói đến trong khổ thơ này thấm đẫm một không khí buồn bã. Người tiễn đưa anh. Khách đi xa, họ kìm nén, cố giấu vào đáy lòng những nỗi buồn đau trước khi tạm biệt gia đình, bạn bè nhưng đôi mắt họ vẫn đượm một nỗi buồn “hoàng hôn trong mắt”. Phẩm chất của tình yêu được kể lại một cách rất chân thực và nên thơ. Người đi xa có thể vì đại nghĩa, có thể bí mật đi hoạt động cách mạng (?) nên hình ảnh “li khách” trong bài thơ đã để lại cho chúng ta nhiều cảm phục.
Nỗi buồn của người gửi và “đối tác” là nỗi buồn lành mạnh và rất chính đáng của con người. Với nỗi buồn ấy, trái tim ấy mới có thể sống cao đẹp, quyết tâm lên đường vì nghĩa lớn. Để diễn tả không khí chia tay, bộc lộ tâm trạng của “ta” và “người”. Thâm Tâm có lựa lời không? Tạo hình rất sáng tạo. Đặc biệt đã tạo nên không khí linh thiêng, cổ kính, bi tráng để lại nhiều ám ảnh trong lòng người. Nhạc chơi vơi, mênh mang, lan tỏa. Bài thơ đầy dư âm, dư vị. Thể thơ phong phú, gồm cả vần chân kết hợp với vần lưng: “không – sông – trong – lòng – không – không – trong – trong”. Những phụ âm ngân vang thể hiện sự xao xuyến, vương vấn. Những câu hỏi tu từ, những câu đối, những câu ám chỉ, những câu đối đáp song hành (sao có tiếng sóng… sao đầy hoàng hôn…) đã làm phong phú thêm cho khổ thơ cả về thi pháp và nhạc điệu, cảm xúc và hình ảnh cả về tâm trạng và ngoại cảnh. .
Có thể nói đây là bài thơ hay và rất đặc sắc về thơ và hồn Thâm Tâm. “Goodbye” là một bài hát không bao giờ bị lãng quên…
Các bộ đề lớp 12 khác