Thông qua phần soạn bài Nội dung và phương pháp tìm hiểu văn bản văn học, học sinh sẽ tìm hiểu và bước đầu biết cách vận dụng các khái niệm nội dung và phương pháp để hiểu văn bản văn học.
A- kiến thức cơ bản để thành thạo
I. quan niệm về nội dung và thể thức của văn bản văn học
1. Khái niệm nội dung
– Chủ đề: Một nhánh đời được người viết cảm nhận, lựa chọn, khái quát, đánh giá và thể hiện trong văn bản.
– Chủ đề: Là vấn đề cơ bản được đặt ra trong văn bản. Đó là vấn đề được nhà văn quan tâm và thể hiện chiều sâu cảm nhận cuộc sống của nhà văn.
Tư tưởng: là lời giải thích cho chủ đề nêu ra, là nhận thức của tác giả muốn trao đổi, gửi gắm, đối thoại với người đọc.
– Cảm hứng nghệ thuật: Nội dung chính của văn bản. Đó là một trạng thái tâm hồn, tình cảm được thể hiện một cách mật thiết, nhuần nhuyễn trong lời văn sẽ truyền cảm, lôi cuốn người đọc. Thông qua cảm hứng nghệ thuật, người đọc sẽ cảm nhận được tư tưởng, tình cảm của tác giả nêu trong văn bản.
2. Khái niệm phương pháp
– Ngôn ngữ: Là thành tố đầu tiên của văn bản văn học, là cơ sở hạ tầng của văn bản văn học, nhờ nó mà ta dần tìm hiểu từng tầng ý nghĩa của văn bản văn học.
Cấu trúc: là sự sắp xếp, tổ chức các yếu tố của văn bản thành một thể thống nhất, hoàn chỉnh và có ý nghĩa.
– Thể loại: là những quy tắc tổ chức văn bản phù hợp với nội dung của văn bản: thơ, tiểu thuyết, kịch, sử thi, v.v.
II. Ý nghĩa quan trọng của nội dung và phương pháp của văn bản văn học
Văn bản văn học cần phải có sự thống nhất giữa nội dung và phương pháp – sự thống nhất giữa nội dung tư tưởng cao cả và biện pháp nghệ thuật hoàn hảo.
+ Ý nghĩa thứ nhất: trong quá trình học tập, chúng ta không chỉ chú trọng nội dung mà coi nhẹ phương pháp. Nghiên cứu bao giờ cũng phải phối hợp giữa nội dung và phương pháp.
+ Nghĩa thứ hai: Trong đời sống văn học, có những văn bản có nội dung coi thường phương pháp và ngược lại. Chúng ta cần nhận ra điều này khi nghiên cứu và tìm hiểu văn bản.
B- Hướng dẫn trả lời câu hỏi phần tập làm văn Nội dung và thể thức của văn bản văn học
Câu 1: Chủ đề của văn bản văn học là gì? Ví dụ.
Hồi đáp:
– Đề tài là nhánh đời sống được nhà văn cảm nhận, lựa chọn, khái quát, đánh giá và thể hiện trong văn bản. Việc lựa chọn đề tài bước đầu bộc lộ khuynh hướng và dụng ý của tác giả.
– Một số ví dụ về chủ đề:
+ Chủ đề của truyện Tấm Cám là mâu thuẫn giữa người tốt và kẻ xấu, giữa cái thiện và cái ác.
+ Chủ đề của truyện ngắn Lão Hạc (Nam Cao) là cuộc đời và số phận bi thảm của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám.
+ Chủ đề của Tắt đèn là cuộc sống bi thảm của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám, trong những ngày sưu thuế…
Câu 2: Chủ đề là gì? Ví dụ.
Hồi đáp:
Chủ đề là vấn đề cơ bản được đặt ra trong văn bản. Chủ đề thể hiện sự quan tâm cũng như chiều sâu cảm nhận của nhà văn đối với cuộc sống.
– Ví dụ:
+ Chủ đề Truyện Kiều (Nguyễn Du) là hiện thực của một xã hội bất nhân và số phận của những con người sống trong xã hội đó. Những vấn đề về tình yêu, nhân phẩm, công lí… cũng được Nguyễn Du đặt ra để lí giải.
+ Chủ đề của tác phẩm Nam quốc sơn hà là niềm tự hào và sự khẳng định chủ quyền lãnh thổ…
Câu 3: Mối quan hệ giữa cảm hứng và tư tưởng trong văn bản văn học.
Hồi đáp:
– Mối quan hệ giữa cảm hứng và tư tưởng của văn bản văn học: Cảm hứng nghệ thuật là nội dung tình cảm chủ đạo của văn bản, nó thể hiện những trạng thái tình cảm, tâm tư của văn bản. Thông qua cảm hứng nghệ thuật, người đọc cảm nhận được tư tưởng, tình cảm của tác giả bên trong tác phẩm.
Câu 4: Nêu ý nghĩa quan trọng của nội dung và phương pháp trong văn bản văn học.
Hồi đáp:
Một văn bản văn học hay về nội dung, đẹp về hình thức sẽ vượt qua các chức năng chủ yếu của văn học: cảm thụ, giáo dục, thẩm mỹ, giao tiếp…
Sự hài hòa giữa nội dung tư tưởng cao cả và thủ pháp nghệ thuật hoàn hảo là phẩm chất của tác phẩm văn học đặc sắc.
luyện tập
Câu 1: So sánh chủ đề của hai văn bản văn học “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố và “Bước đường cùng” của Nguyễn Công Hoan.
Hồi đáp:
– Điểm giống nhau: Tắt Đèn của Ngô Tất Tố và Bước Cuối Cùng của Nguyễn Công Hoan đều viết về cuộc sống khổ cực của người nông dân ở nông thôn Việt Nam trước Cách mạng Tháng Tám và cuộc nổi dậy tự phát của họ. . Đề tài Tắt đèn và Bước đường cùng có ý nghĩa to lớn trong việc thức tỉnh và ý thức đấu tranh của người nông dân, thôi thúc họ quyết tâm thay đổi hoàn cảnh sống khi hiểu được thực tế bi đát của cuộc đời mình. Tôi.
– Khác biệt:
+ Tắt đèn: miêu tả cuộc sống của người nông dân trong những ngày sưu cao thuế nặng, khi người nông dân bị áp bức, bóc lột quá mức đã phản kháng.
+ Chặng cuối: miêu tả cuộc sống cơ cực, lầm than của người nông dân trước thủ đoạn bóc lột bằng thủ đoạn cho vay nặng lãi của bọn địa chủ nông thôn. Bị cướp lúa, cướp đất, bị đẩy vào ngõ cụt, không lối thoát, họ phải chống trả.
Câu 2: Tìm hiểu các ý bài thơ “Mẹ và quả” của Nguyễn Khoa Điềm (SGK trang 130).
Hồi đáp:
Để miêu tả công việc trồng cây vất vả của người mẹ, tác giả đã lấy hình ảnh những quả bí, bầu để hình dung những vất vả: Chúng có hình những giọt mồ hôi mặn chát.
Từ trồng cây đến trồng người:
Và chúng ta là một loại trái cây trên thế giới,
Bảy mươi tuổi mẹ mong hái.
Con hoang mang, ngày mẹ mỏi tay,
Tôi vẫn còn một quả xanh non.
Mẹ nuôi con bằng bao vất vả, con như đặc sản của mẹ. Người mẹ hái quả ở đây không phải là người con trả hiếu với mẹ mà là người mẹ mong con mình nên người, sống có ích.
Tác giả sợ mẹ đã già (mỏi tay) mà mình còn khờ khạo, vẫn chưa làm được gì (quả non còn xanh).
Là người con, chúng ta phải luôn nhớ ơn mẹ đã sinh thành và nuôi nấng ta nên người. Làm người tốt để cha mẹ vui lòng là báo đáp cha mẹ. Đó cũng là ý tứ của bài thơ Mẹ và quả.
-/-
-BẢN TÓM TẮT-
- Nội dung và phương pháp của một văn bản văn học là hai mặt không thể tách rời. Nội dung chỉ có thể tồn tại trong một phương pháp nhất định. Và bất kỳ phương pháp nào cũng mang một nội dung…
- những khái niệm thường được xem xét về mặt nội dung là đề tài, chủ đề, tư tưởng, cảm hứng nghệ thuật. các khái niệm thường được coi là phương thức là ngôn ngữ, cấu trúc và thể loại. Sự hài hòa giữa nội dung tư tưởng cao cả và thủ pháp nghệ thuật hoàn hảo là phẩm chất của văn bản văn học đặc sắc.
Hướng dẫn soạn bài Nội dung và thể thức của văn bản văn học, gợi ý trả lời câu hỏi và bài tập trang 127 SGK Ngữ văn lớp 10 tập 2.
Bản quyền bài viết thuộc về trường THPT Lê Hồng Phong. Mọi sao chép đều là gian lận!
Nguồn chia sẻ: https://c3lehongphonghp.edu.vn
Nội dung và hình thức của văn bản văn học